หอภาพยนตร์ (องค์การมหาชน)

🔸พลตรี พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าภาณุพันธุ์ยุคล ทรงเป็นเจ้านายชั้นสูงที่มีบทบาทสำคัญอย่างยิ่งในประวัติศาสตร์ภาพยนตร์ไทย พระองค์ประสูติเมื่อวันที่ 27 พฤศจิกายน 2453 ทรงเป็นพระโอรสในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ายุคลทิฆัมพร กรมหลวงลพบุรีราเมศวร์ (พระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว) และทรงเชี่ยวชาญในด้านศิลปะบันเทิง ทั้งทรงพระนิพนธ์เรื่องและคำร้องเพลง ทรงอำนวยการสร้างและกำกับภาพยนตร์ เป็นที่เคารพยกย่องและเรียกขานกันในวงการว่า “เสด็จพระองค์ชายใหญ่” และบางครั้งทรงใช้พระนามในผลงานของพระองค์ว่า “ภาณุพันธุ์” 🔸เสด็จพระองค์ชายใหญ่ทรงเรียนด้านศิลปะการแสดงที่อังกฤษและสหรัฐอเมริกา และทรงริเริ่มสร้างภาพยนตร์ตั้งแต่ยุคต้นของภาพยนตร์เสียงในฟิล์ม โดยทรงร่วมก่อตั้งโรงถ่ายไทยฟิล์ม โรงถ่ายหนังเสียงแห่งที่ 2 ของสยาม ผลิตภาพยนตร์ฟิล์ม 35 มม. บันทึกเสียงออกฉายทั้งหมด 5 เรื่อง ตั้งแต่ปี 2481 ซึ่งพระองค์ทรงรับหน้าที่เป็นผู้กำกับทุกเรื่อง และบางเรื่องทรงเป็นผู้ประพันธ์ รวมถึงผู้ลำดับภาพ ก่อนโรงถ่ายจะหยุดกิจการเพราะหมดทุน และขายต่อให้รัฐบาลในปี 2484 🔸ปลายปีเดียวกันสงครามโลกครั้งที่ 2 อุบัติขึ้นในเมืองไทย ส่งผลให้อุตสาหกรรมภาพยนตร์หยุดชะงัก และวงการละครเวทีเฟื่องฟูขึ้นมาแทน เสด็จพระองค์ชายใหญ่ก็ทรงก่อตั้งคณะอัศวินการละครขึ้น ก่อนที่ปี 2493 จะทรงกลับมาสร้างงานภาพยนตร์อีกครั้ง ในนาม อัศวินภาพยนตร์ เริ่มต้นจาก พันท้ายนรสิงห์ (2493) ซึ่งสร้างจากบทพระนิพนธ์ของพระองค์เองและเคยเป็นละครเวทีที่โด่งดัง โดยคราวนี้ทรงสร้างในระบบฟิล์ม 16 มม. พากย์สด เช่นเดียวกับผู้สร้างหนังไทยในตอนนั้นที่เพิ่งตั้งหลักกันใหม่จากพิษภัยสงคราม 🔸อย่างไรก็ตาม ในช่วงที่หนัง 16 มม. พากย์สด กำลังนิยมจนกลายเป็นแบบแผนของหนังไทย เสด็จพระองค์ชายใหญ่ทรงกลับมาลงทุนสร้างภาพยนตร์เสียงในฟิล์ม ระบบ 35 มม. อีกครั้ง เพื่อยกระดับอุตสาหกรรมภาพยนตร์ให้ทัดเทียมกับต่างชาติ และกลายเป็นเพียงไม่กี่รายที่ยืนหยัดสร้างผลงานตามมาตรฐานสากลอย่างต่อเนื่อง เรื่องหนึ่งที่ถูกกล่าวขานเป็นตำนานตราบจนปัจจุบัน คือ เรือนแพ (2504) ผลงานที่ทรงร่วมสร้างกับฮ่องกง 🔸ในขณะเดียวกันเสด็จพระองค์ชายใหญ่ยังทรงอุปถัมภ์เพื่อนร่วมอาชีพ และทรงเป็นหนึ่งในแกนนำจัดตั้ง “สมาคมผู้อำนวยการสร้างภาพยนตร์ไทย” เพื่อเรียกร้องให้รัฐบาลสนับสนุนอุตสาหกรรมภาพยนตร์ รวมทั้งเปิดโรงเรียนอัศวินศิลปะการแสดงเพื่อปลุกปั้นนักแสดงรุ่นใหม่ ควบคู่กับการสร้างผลงานคุณภาพให้แก่ผู้ชมอยู่เสมอ ตราบจนเรื่องสุดท้ายคือ เงาะป่า (2523) ซึ่งร่วมสร้างกับไฟว์สตาร์ โปรดักชั่น และร่วมกำกับกับ เปี๊ยกโปสเตอร์ 🔸เสด็จพระองค์ชายใหญ่สิ้นพระชนม์ เมื่อวันที่ 5 กุมภาพันธ์ 2538 เนื่องในวาระครบรอบ 30 ปีแห่งการจากไปของพระองค์ ผู้ทรงเป็นทั้งบูรพศิลปินและเสาหลักของวงการหนังไทยในอดีต หอภาพยนตร์จึงนำผลงานภาพยนตร์ที่พระองค์ทรงสร้างสรรค์มาจัดฉายทั้ง พันท้ายนรสิงห์ (2493) เรือนแพ (2504) และ เงาะป่า (2523) ที่ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกภาพยนตร์ของชาติและได้นำฟิล์มมาสแกนภาพใหม่ รวมทั้งงานที่ยังอยู่ในความทรงจำของแฟนหนังไทย ได้แก่ เป็ดน้อย (2511) ละครเร่ (2512) และ น้ำผึ้งขม (2517) นอกจากนี้ยังมีเรื่อง คนมีคาว (2521) ที่สร้างโดยอัศวินภาพยนตร์ ซึ่งจัดรวมอยู่ในโปรแกรม Archive Rediscovery