ฟิล์ม 16 มม. / ขาวดำ / เงียบ / ความยาว 257 นาที

ปีสร้าง พ.ศ. 2472

ผู้สร้าง พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว

พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว (พ.ศ. 2436 - 2483) ครองราชสมบัติในปี พ.ศ. 2468-2478 เป็นพระมหากษัตริย์ที่ทรงมีพระราชนิยมทอดพระเนตรภาพยนตร์และทรงเป็นนักถ่ายภาพยนตร์สมัครเล่น ทรงเริ่มเล่นถ่ายภาพยนตร์มาตั้งแต่ทรงขึ้นครองราชย์ และทรงถ่ายต่อเนื่องไปจนเสด็จสวรรคต หอภาพยนตร์ได้อนุรักษ์ฟิล์มภาพยนตร์ส่วนพระองค์ ซึ่งเป็นฟิล์มภาพยนตร์ 16 มม. ประมาณ 300 ม้วน หรือจัดเป็นภาพยนตร์บันทึกเรื่องราวเหตุการณ์พระราชกรณียกิจทั้งที่เป็นพระราชพิธี รัฐพิธี ตลอดจนพระราชกรณียกิจส่วนพระองค์ได้ประมาณ 30 เรื่อง เรื่อง เสด็จประพาศชะวา พ.ศ.๒๔๗๒ นี้ นับเป็นเรื่องใหญ่ มีจำนวนถึง 17 ม้วน ม้วนละประมาณ 300-400 ฟุต หรือ 10-15 นาที ทั้งเรื่องจึงยาวประมาณสี่ชั่วโมง

ภาพยนตร์ส่วนพระองค์ที่ทรงถ่ายทำเป็นเหตุการณ์การเสด็จประพาสที่ต้องรอนแรมเป็นเวลานาน ชุดแรก คือ พระบาทสมเดจพระเจ้าอยู่หัวเสด็จฯ เลียบมณฑลฝ่ายเหนือ พ.ศ. ๒๔๖๙ (2469) และต่อมาคือการเสด็จประพาสมณฑลอื่น ๆ ในพระราชอาณาจักร จนปี พ.ศ. 2472 จึงเสด็จพระราชดำเนินเยือนประเทศเพื่อนบ้าน เพื่อกระชับสัมพันธไมตรีและศึกษาความเป็นไปของประเทศเพื่อนบ้าน ทรงเลือกสิงคโปร์ ซึ่งเป็นอาณานิคมของอังกฤษ และชวาซึ่งเป็นอาณานิคมของเนเธอร์แลนด์เป็นแห่งแรก

การเสด็จพระราชดำเนินนี้ มีหลักฐานทั้งเอกสารจดหมายเหตุอย่างละเอียด และหนังสือพระราชหัตถเลขาที่ทรงบันทึกอย่างสำคัญ ส่วนสำหรับภาพยนตร์นี้ก็นับเป็นบันทึกจดหมายเหตุด้วย โดยภาพยนตร์หรือภาพเคลื่อนไหวได้แสดงเหตุการณ์ตามลำดับตลอดระยะทางเสด็จฯ ดังนี้

พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณีเสด็จฯ ด้วยเรือพระที่นั่งมหาจักรี จากท่าราชวรดิษฐ์ไปยังอ่าวเมืองสิงคโปร์ โดยมี เซอร์ ฮิวจ์ ชาร์ลส์ คลิฟฟอร์ด ผู้สำเร็จราชการเมืองสิงคโปร์ถวายการต้อนรับ ทั้งสองพระองค์ได้เสด็จฯ ตรวจแถวทหารและสวนสนามที่สนามปาดัง และทอดพระเนตรฐานทัพเรือของอังกฤษที่ตำบลเซเลตาร์ และได้มีพิธีข้ามเส้นอิเควเตอร์หรือเส้นศูนย์สูตรบนเรือพระที่นั่งมหาจักรี พระยาราชวังสันแต่งกายเป็นเจ้าสมุทร ผู้ตามเสด็จลงอาบน้ำทะเลในถังที่เตรียมไว้ ผู้ตามเสด็จต้องสมมุติว่าถูกฟอกสบู่โกนหนวดโกนเคราตัดผม

เสด็จฯ ด้วยเรือพระที่นั่งมหาจักรีไป ชวา ถึงอ่าวตันหยงปรี และประทับที่วังไรสไวค เมืองปัตตาเวีย (เวลเตอร์เวลเดน) ทรงตรวจพลสวนสนามที่สนามวอเตอร์ลู เพลน และเสด็จฯ โดยเครื่องบินของบริษัท Royal Dutch East Indian Flying Co. เพื่อทอดพระเนตรเมืองปัตตาเวียจากมุมสูง จากนั้นเสด็จฯ ไปยังเมืองบุยเตนซอก ทอดพระเนตรสวนพฤกษชาติ โรงไฟฟ้าพลังน้ำจากแม่น้ำจิปาดักที่ตำบลอุบรุก และสวนยางพาราที่ตำบลจิเปตีเร์ รวมถึงธารน้ำร้อนจิปานาส เสด็จฯ ไปยังบันดุง ทอดพระเนตรโรงงานยาควินิน น้ำตกดาโก พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงจารึกพระปรมาภิไธยย่อ ปปร. ที่ก้อนหินข้างน้ำตกดาโก จากนั้นเสด็จฯ ไปแปลงปลูกต้นซิงโคนาที่ตำบลเปงกาเลงงัน ไร่ชาที่มะลาบาร์ ภูเขาไฟตังกุบันพราฮู สถานีส่งวิทยุโทรเลขที่มะลาบาร์ สถานีวิทยุโทรศัพท์ที่เมืองบันดุง โรงนาของพวกบูร์ ทอดพระเนตรการรีดนมวัวด้วยเครื่องดูดไฟฟ้า จากนั้นเสด็จฯ ไปเมืองการุต เยี่ยมชมโรงอาบน้ำร้อนที่จิปานาส ทอดพระเนตรทะเลสาบเลเลส ภูเขาไฟกาวาห์ กาโมดชัง เสด็จฯ ทอดพระเนตรราษฎรจับปลาในแม่น้ำจิลาอุต เออเรม จากนั้นเสด็จฯ ไปทอดพระเนตรภูเขาไฟปาปันไดยัน โดยระหว่างทางมีราษฎรมาแสดงการร่ายรำพร้อมเครื่องดนตรีอังกะลุงถวาย ทอดพระเนตรการแข่งขันชนแกะที่เมืองการุต และการแสดงเต้นรำเรงงองของเด็ก ๆ ต่อมาเสด็จฯ ไปยังเมืองโวโนโซโบ ทอดพระเนตรเทวสถาน โบราณสถานที่หุบเขาเดียง ต่อมาเสด็จฯ ไปอ่างเก็บน้ำขนาดใหญ่ที่ตำบลเดลิงัน โรงงานน้ำตาลโจโลมาดุ ทอดพระเนตรการแสดงเต้นรำบาโดโจที่วังของสุสุฮูนัน เชิงเขาทะลาบี  เสด็จฯ ไปชมกิจการโรงงานผ้าบาติกที่เมืองโซโล ทรงเยี่ยมชมโบราณสถานจันทิเปลาซาน เสด็จขึ้นสุสานของสุลต่านที่ตำบลอิโมคิรี และทอดพระเนตรพุทธสถานโบโรบูโด รวมถึงถ้ำอิเหนาที่สีลามังเลง โบราณสถานทีกาวากิ โบราณสถานปานาตาราน โบราณสถานตูปัง และเสด็จฯ ไปยังเมืองสุราบายา ทอดพระเนตรบ่อน้ำมันที่ตำบลลิดาห์

เรือพระที่นั่งมหาจักรีทอดสมอที่ท่าเรือเมืองบุเลเลง เกาะบาหลี เสด็จฯ ไปประทับที่บ้านพักผู้ว่าราชการประจำเกาะบาหลี และทรงเยี่ยมชมวัดปุระดาราม และวัดปุระเดสา ทอดพระเนตรนาเกลือที่ตำบลบุกติ การแข่งวิ่งวัวลากคันไถ ภูเขาไฟกินตามณี และทะเลสาบบะตูร์ รวมถึงถ้ำค้างคาวที่ตำบลคุสัมบี ป่าศักดิ์สิทธิ์และโบราณสถานที่ตำบลสังคาห์ โบราณสถานตำบลเกลเกล สุสานของกษัตริย์และพระราชวงศ์ที่ตำบลกุนุงกาวี และกลองมโหระทึกขนาดใหญ่ที่ตำบลเปดเจง จากนั้นพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณีทรงฉายพระรูปร่วมกับนายคารอน ผู้ว่าราชการเกาะบาหลีและภริยาพร้อมด้วยผู้ตามเสด็จ

เรือพระที่นั่งมหาจักรีแล่นออกจากเกาะบาหลี เสด็จฯ ทอดพระเนตรการประกอบเครื่องบินที่เมืองสุราบายา ทอดพระเนตรเรือดำน้ำที่ฐานทัพเรือเมืองสุราบายา จากนั้นเสด็จฯ ทางรถรางไฟฟ้าขึ้นไปยังยอดเขาปีนังฮิลล์ สภาพภูมิประเทศรอบ ๆ เกาะปีนัง

แม้ภาพยนตร์เรื่องนี้จะไม่มีการบันทึกเสียง จะมีเพียงการใช้ตัวอักษรเป็นหัวข้อบรรยายเหตุการณ์ แต่ด้วยคุณค่าของภาพเคลื่อนไหวที่บันทึกไว้นับเป็นจดหมายเหตุบันทึกประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมในเวลาที่ผ่านมาเกือบศตวรรษ บนความยาวกว่า 4 ชั่วโมง ไปจนถึงการเป็นส่วนหนึ่งของประวัติศาสตร์การถ่ายทำภาพยนตร์ไทยสมัยแรก ๆ เป็นภาพยนตร์ส่วนพระองค์ที่แสดงให้เห็นภาพเหตุการณ์ต่าง ๆ ในคราวเสด็จประพาสสิงคโปร์ ชวา บาหลี ของพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวที่ทรงมีมุมมองต่างจากช่างภาพในพระราชสำนักที่จะถ่ายทำอย่างเป็นทางการ เสมือนหนึ่งผู้ชมได้ตามเสด็จไปเห็นหรือกระทั่งดุจไปอยู่ในเหตุการณ์ประวัติศาสตร์นั้น