ภาพยนตร์การ์ตูนไทยเรื่องแรก โดย ปยุต เงากระจ่าง

ภาพยนตร์การ์ตูน กำเนิดมาพร้อม ๆ กับภาพยนตร์ ภาพยนตร์การ์ตูนซึ่งหมายถึงภาพยนตร์ที่สร้างขึ้นจากภาพวาดหรือภาพเขียน แล้วเข้ากระบวนการทำให้เห็นเคลื่อนไหวได้ด้วยวิธีการถ่ายภาพยนตร์ เป็นงานที่ต้องการความสามารถและจินตนาการของช่างวาดหรือจิตรกรบวกกับความสามารถและวิริยะของช่างถ่ายภาพยนตร์

มีคนไทยที่ใฝ่ฝันจะทำภาพยนตร์การ์ตูนสองสามคน คนหนึ่งที่เล่าขานกันในประวัติศาสตร์คือ เสน่ห์ คล้ายเคลื่อน ช่างเขียนรูปประกอบหนังสือและรูปโฆษณา ในระยะก่อนสงครามโลกครั้งที่สอง เขาลงมือทดลองทำภาพยนตร์การ์ตูนสั้น ๆ เพื่อเสนอขอทุนสร้างเป็นเรื่องยาว แต่ไม่ได้รับผลสำเร็จ เสน่ห์ตายไปพร้อมกับผลงานทดลองของเขา

แต่เสน่ห์เป็นแรงดลใจให้นักวาดรูปรุ่นน้อง ปยุต เงากระจ่าง ตามล่าฝันที่สลายนั้น ครั้งหนึ่งในวัยเด็ก  ที่บ้านนอก ปยุตเคยพบเสน่ห์ นักวาดรูปจากกรุงเทพโดยไม่รู้จัก และได้รับการชักชวนให้ไปช่วยทำหนังการ์ตูน ที่กรุงเทพฯ เมื่อปยุตเข้าไปเรียนโรงเรียนเพาะช่าง ในกรุงเทพฯ เขาพยายามตามหาเสน่ห์ แต่คลาดแคล้ว จนได้พบก็เมื่อเสน่ห์อยู่บนเชิงตะกอน

ปยุต หนุ่มวัย 25 ในปี 2498 จึงสานฝันของเสน่ห์และของตนเองด้วยการลงมือทำหนังการ์ตูน ด้วยทุนน้อยของตนเอง เพียรพยายามเรียนรู้จากตำราฝรั่งบ้าง สอบถามเขาบ้าง เอาผิดเป็นครูบ้าง ถือว่าลองทำดู เอาตัวเองเป็นนายโรงเอก วาดล้อตัวเองเป็นกระทาชายนายปยุต หนุ่มน้อยขี้เซา ตื่นนอนไปทำงานในเช้าวันหนึ่ง ระว่างทางนั่งรถสามล้อถีบไปบนถนนราชดำเนิน พบเหตุมหัศจรรย์ สาวเดินถนนซิปกระโปรงแตก เป็นเหตุให้เกิดอุบัติเหตุรถราชนกันวินาศบนถนนกลางกรุงเทพฯ ตกกะใจตื่น ที่แท้ฝันไป

ภาพยนตร์เรื่อง “เหตุมหัศจรรย์” จึงเป็นหนังการ์ตูนหรือแอนนิเมชั่นเรื่องแรกของประเทศไทย ที่ทำสำเร็จ และออกฉายสู่สาธารณะเฉพาะกิจครั้งแรกที่โรงภาพยนตร์ศาลาเฉลิมไทย เมื่อ 5 กรกฎาคม  2498  ถ่ายทำด้วยฟิล์มสีโกดักโครม รีเวอร์ซัล 16 มิลลิเมตร ความยาวประมาณ 10 นาที ไม่มีการบันทึกเสียงในฟิล์ม แต่ใช้วิธีพากย์และทำเสียงประกอบสดขณะฉายในโรง

ปยุต เงากระจ่าง กลายเป็น วอล์ท ดิสนีย์ แห่งเมืองไทย เขาได้รับการสนับสนุนจากสำนักข่าวสารอเมริกัน กรุงเทพฯ ให้สร้างภาพยนตร์การ์ตูนต่อต้านคอมมิวนิสต์ในยุคสงครามเย็น ก่อนจะจัดตั้งบริษัททำภาพยนตร์โฆษณา  ซึ่งส่วนใหญ่ประกอบด้วยการใช้เทคนิคแอนนิเมชั่นหรือไม่ก็ทำเป็นหนังการ์ตูนโฆษณา ก่อนที่ปยุตจะสร้างประวัติศาสตร์ภาพยนตร์การ์ตูนไทย ด้วยการสร้าง “สุดสาคร” ภาพยนตร์การ์ตูนขนาดยาวเรื่องแรกของประเทศไทย ออกฉายเมื่อปี 2522 

ปยุต เงากระจ่าง เก็บงำ “เหตุมหัศจรรย์” ไว้ด้วยความรักและหวงแหน จนถึงวันหนึ่งในปี 2540 จึงได้มอบให้หอภาพยนตร์แห่งชาติ เก็บรักษาเป็นสมบัติของชาติ

“เหตุมหัศจรรย์” จึงเป็นบันทึกการสานฝัน และความฝันของจินตนากรไทย เป็นความทรงจำแห่งยุคสมัย เป็นจิตวิญญานแห่งแรงบันดาลใจ ฉันทาและวิริยะในประวัติศาสตร์ภาพยนตร์ของชาติ