ความยาว 5.41 นาที ฟิล์ม 16 มม. / ขาว-ดำ / เงียบ
ถ่ายภาพ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอพระองค์เจ้ารังสิตประยูรศักดิ์ กรมพระยาชัยนาทนเรนทร
หากใครได้ผ่านแยกถนนบำรุงเมืองบริเวณหน้าวัดสุทัศน์เทพวราราม คงจะเคยได้เห็นและคุ้นชินกับสิ่งซึ่งดูเหมือนเป็นซุ้มประตูใหญ่สีแดงที่ตั้งตระหง่านอยู่กลางวนเวียน นี่คือ เสาชิงช้า ซึ่งพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นพร้อม ๆ กับที่สร้างโบสถ์พราหมณ์ในบริเวณเดียวกัน ใช้ประกอบพิธีตรียัมปวาย เพื่อรับเสด็จพระอิศวรซึ่งเสด็จฯ ลงมาโลกมนุษย์ เป็นพิธีที่จัดขึ้นในปีใหม่ของพราหมณ์ ในประเทศไทยซึ่งนับถือศาสนาพุทธและประกอบพิธีพราหมณ์ในราชวัง พระมหากษัตริย์ได้ทรงอุปถัมภ์ศาสนาพราหมณ์ และจัดพระราชพิธีตรียัมปวาย แต่ไม่ได้จำกัดเฉพาะสำหรับเจ้านายเท่านั้น ชาวบ้านก็สามารถเข้าร่วมพิธีโล้ชิงช้านี้ด้วย แต่หลายคนคงสงสัยว่าหน้าตาของชิงช้าซึ่งมีเสาขนาดยักษ์นี้เป็นอย่างไร และใครเป็นผู้โล้ชิงช้าซึ่งสูงเสียดฟ้านี้ เพราะปัจจุบันไม่มีการโล้ชิงช้าให้เห็นแล้ว จะมีก็แต่ภาพจิตรกรรมฝาผนังพระอุโบสถวัดราชประดิษฐ์สถิตมหาสีมารามที่จารึกภาพโล้ชิงช้าให้พอจะได้จินตนาการ หรือภาพถ่ายที่พอจะหลงเหลือให้เห็นเค้าพิธีอันน่าพิศวง
ภาพยนตร์เกิดขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 5 มีหลักฐานว่า ได้เคยมีการถ่ายภาพยนตร์บันทึกเหตุการณ์พระราชพิธีโล้ชิงช้าออกฉายตามโรงภาพยนตร์ในรัชกาลที่ 5 แทบทุกปี และสืบต่อมา จนกระทั่งพระราชพิธีนี้ถูกยกเลิกไปหลังเปลี่ยนแปลงการปกครอง แต่น่าเสียดายว่า ภาพยนตร์เหล่านั้นได้สาบสูญไปด้วย ปัจจุบัน หอภาพยนตร์พบภาพยนตร์บันทึกพระราชพิธีโล้ชิงช้าเหลืออยู่เพียงสมัยรัชกาลที่ 7 และเป็นพระราชพิธีในปีท้าย ๆ ก่อนจะถูกยกเลิกไป
ฟิล์มภาพยนตร์บันทึกพระราชพิธีโล้ชิงช้าที่เหลืออยู่ม้วนหนึ่งที่น่าสนใจ คือฟิล์มภาพยนตร์ส่วนพระองค์ของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอพระองค์เจ้ารังสิตประยูรศักดิ์กรมพระยาชัยนาทนเรนทร ซึ่งทรงถ่ายทำด้วยฝีพระหัตถ์เอง บันทึกเหตุการณ์โล้ชิงช้าประจำปี พ.ศ. 2474 ให้เห็นการแห่พระยายืนชิงช้ามาสู่บริเวณพิธี การโล้ชิงช้าของพวกนาฬิวัน ท่ามกลางราษฎรทุกชนชั้น ที่พากันมาชุมนุมดู จนจบพิธี แล้วแห่พระยายืนชิงช้ากลับ ราษฎรที่มาดูก็เดินเที่ยวเล่นกันภาพยนตร์
พิธีโล้ชิงช้า ม้วนนี้ จึงเป็นหลักฐานให้คนไทยปัจจุบันและในอนาคตได้ประจักษ์ว่า พิธีโล้ชิงช้าที่เราเห็นแต่เสาชิงช้าใหญ่สีแดงกลางถนนหน้าวัดสุทัศน์ หรือที่เราได้เห็นแต่รูปถ่ายนิ่ง ๆ หรือแม้แต่รูปเขียนผนังโบสถ์วัดราชประดิษฐ์ แม้จะมีชีวิตชีวาแต่ก็ล้วนนิ่ง ๆ หากมันเคลื่อนไหวแล้วจะเป็นเช่นไร จึงเป็นภาพยนตร์ที่ทำให้พิธีโล้ชิงช้าอันหยุดนิ่งตาย กลับมามีชีวิตยืนยาวต่อไปทุกครั้งที่นำออกฉาย
